DEVLETİ YÖNETENLERİN BİLGİSİZLİĞİ ÜZERİNE

Cihan Dura

Bir ülkede iktidarda olanların cehaleti o ülkeye büyük felaketler getirir. Çünkü böyle yöneticiler ülke ve dünya gerçeklerini göremezler, ilgi duymazlar, aramazlar da… Bilimsel yöntemi bilmezler, dolayısıyla bilimsel düşünemezler, bilim verilerini kullanamazlar. Bilgileri bilimsel ve çağdaş değildir. Hayal, hurafe ve menfaat ürünüdür. Çoğu, bildiklerini sanır. En kötüsü de budur, o basit, kısıtlı ve köhne bilgileriyle her konuya, en yaşamsal sorunlara bile el atarlar. Atatürk bu tehlikeyi şöyle haber vermiştir: “Yalnız küçük işleri bilen insanlar büyük işlerin nasıl idare edildiğini düşünemezler. Bir iş yapmamış, yapamamış olan insanlar kendilerinin göremedikleri bir işi, kendi yapabildikleri küçük işler gibi yapabileceklerini düşünürler.” Sorun doğrudan Atatürkçülüğün Bilimcilik İlkesi ile ilgilidir[i]. Bu esastan kaynaklanan sapmalar diğer bütün ilkelerin uygulanmasını da olumsuz etkiler, akim bırakır. 

Bilgisiz (cahil) olan yönetici gerçekçi olamaz, gerçeği tanıyamaz. Aklını, duyularını dünya gerçeklerine uygun şekilde kullanamaz. Oysa hayat gerçeklerle kuruludur, gerçeklerle işler ve ancak gerçeklerle yönetilir. Kişi ‘en hakikî yol gösterici olan’ bilimlerin engin imkân ve kolaylıklarından yoksun kalır. Aldığı hemen her karar, yaptığı hemen her iş yanlış olur. Göz önündeki gerçekleri göremediği gibi ‘ufkun ötesini’, geleceği de göremez. Oysa devlet yönetimi bugünün ve geleceğin gerçeklerini görmeyi, ona göre hareket etmeyi, politika geliştirip uygulamayı gerektirir.

Devlet adamları, özellikle yeterli tarih bilgisine sahip olmalıdır. Ancak bu sayededir ki, ülkeyi daha iyi yönetirler. Atatürk diyor ki, “yakın tarih büyük derslerle doludur. Ben yeni Türkiye devletinde neyi, nasıl yapmamak gerektiğini saptamak istediğim zaman, bu basit fakat son derecede verimli yönteme başvurur, Osmanlı’nın yakın tarihine bakardım.” İbn-i Haldun da devlet adamlarının tarih bilgisine sahip olması gerektiğini, yoksa o devletin çökeceğini vurgular. Turgut Özakman bu kazanımdan yoksun birinin, “Nutuk’u ilk kez, cumhurbaşkanı olduktan iki yıl sonra okuduğunu” büyük üzüntüyle kaydeder.

**

Kendisine devleti yönetme görevi verilen adamlar başta tarih olmak üzere değişik alanlarda yeterli ölçüde bilgili ve kültürlü olmak zorundadır. Bilgiden kasıt kuşkusuz bilimsel bilgidir. Bu kişiler her kim ve hangi mevkide olursa olsun, kendilerini gerektiği ölçüde çağdaş bilgiyle donatmış olmak zorundadır. Çünkü herhangi biri değillerdir; aldıkları kararlar, yaptıkları işler bütün bir ulusun bugünü ve geleceğini belirlemektedir.

Yukarda kullandığım ‘bilgisiz’ sözcüğü “modern bilimlerden habersiz olan” anlamındadır; tarih, sosyoloji, ekonomi bilgisinden yoksun olan, demektir. Bilimsel bilgi yoksa, doğru fikir, doğru hedef, doğru iş de yoktur. O zaman kişi hayal gücüne veya bunun ürettiği hikâyelere başvurur. Hayallerle yetinir, geçmişin hayal ve masallarının, naklî bilgilerinin peşinden gider. Başkalarının kuklası olur. Atatürk bu tehlikeli duruma Osmanlı tarihinden (padişahlar, Vahdettin, Sadrazam Kara Mustafa Paşa’dan…) örnekler verir. Oysa “hayat hayallere dayanmaz, gerçeklere dayanır.” Şimdi, bir devletin başında olan böyle bir adamın aldığı kararları, bu kararların toplumu ve devleti nasıl etkileyeceğini bir düşünün! Düşünmesi bile korkunç değil midir?

Diyeceksiniz ki, danışmanları olacaktır; onlar gereken bilgiyi verir, doğru yolu gösterirler. Doğrudur, ancak cahil bir yönetici kendisine iyi danışmanlar seçer mi? Haydi seçti diyelim, kibir ve cahilliğinden onların kararlarına ne derecede uyar, o kararları ne derecede uygular? Uydu diyelim, yaptığı tercih ne derece doğru olur? Şu da var ki, danışmanları tarafından kolayca aldatılamaz mı? Bu feci durumun somut örnekleri ülkemizde ne yazık ki, kolayca görülebiliyor.

**

Soruna Ataöğreti’nin ilkelerinden Millî Egemenlik ilkesi açısından da bakabiliriz. Bu sayede açıklamalarımızı biraz somutlaştırmış da oluruz.

Büyük olasılıktır ki, bilgisiz olan iktidar sahipleri halkın iradesine de uymaz, hatta çoğu bu kavramın ne olduğunu da bilmez. Oysa insanlar ancak emelleri, fikirleri teşhis edilerek, öğrenilerek sevk ve idare olunabilir. Millete saygısız son Osmanlı padişahı “halk sürüdür, çobanı da benim” dememiş midir?

Atatürk neden şu uyarıda bulunmuştur: Bir ulusta, yöneticilerinin kişisel ihtiras ve tartışmaları, görevin gerektirdiği yüce duyguların üzerine çıkarsa, o ülkede dağılma ve batma kaçınılmazdır. Sevgili milletim, başının üstüne çıkaracağı adamların kanındaki ve vicdanındaki öz cevheri iyi tanısın. Böyle kişilerin iktidarda bulunduğu, yasaları, halkın seçtiği bir meclisin yaptığı cumhuriyet rejiminde bile tehlike bertaraf edilmiş değildir. Birçok örnek arasından buna Atatürk’ün aramızdan ayrılışından hemen sonra iktidara gelmiş olan hükümetlerin -ne yaşadıkları zamanı anlamadan ne geleceği öngöremeden- emperyalist devletlerle yapmış oldukları İkili Antlaşmalar ve onları izleyen uygulamalar örnek verilebilir.

**

Atatürk diyor ki: bizde hayalperestlik yaygındır, bizim henüz hakikatle hiç temasa gelmemiş geniş çevrelerimiz vardır. Bu çevrelerde henüz acemkârî hayallerle dolu olanlar çoktur. Bu kusurumuzun acı meyveleri çok görülmüştür. Meclis’te 1 Ocak 1921’de yaptığım konuşmada buna tarihimizden şu somut örnekleri verdim: Sevgili milletimizi bugün idam sehpası karşısında bulunduran eylemlerin ve hareketlerin kaynağı hayaldir, hissiyattır. Uzaklara gitmeye gerek yok. Bu milletin genel seferberliğinin hangi hakikate, hangi gerçek hesaba dayandığını bir kez düşününüz. Bunun sebebi hissiyatın ta kendisidir. Dünya Harbi’ne ne ile girdik? Vaktinden önce Dünya Harbi’ne bu milleti sevk eden nedir? Hangi gerçektir, hangi duygudur?  

Daha ilerisine gidelim, geçmişimize dönelim, işte küçük bir tarihî olay: Sadrazam Kara Mustafa Paşa, bu milleti Viyana kapılarına sevk ederken, bütün Kuzey Almanya’yı zapt ve fethederek dünya çapında bir Osmanlı İmparatorluğu yapmak hülyasına düşmüştü. Fakat zavallı paşamız düşünmüyordu ki, bütün bu fetih emelleri peşinde dolaşırken, bu girişimler; torunlara, babadan miras kalan yerlerini kaybettirmek için zemin hazırlıyordu [ATANAME / Gerçek].

**

Peki, ne yapmalıdır?

Sentez niteliğinde bir çözüm, yine Atatürk’ten: “Devlet yönetiminde bilime, uzmanlık bilgisine kesinlikle öncelik tanımalıdır. Bir hükümet üyesinin, bir bakanın uzman olmasını sağlamak her zaman mümkün değildir. Buna karşılık yönetim alanında esaslı ve çok bilgili şekilde hareket etmek gerekir. İşlerde uzman olmalarını bakanlardan beklememek lazımdır. Her bakanlığın bünyesinde bir uzmanlar kurulu bulundurulmalıdır.”

Hayatta en hakiki yol gösterici bilimdir.

Felaketler; uzmanların, gerçekleri görenlerin görüş ve önerilerinin iktidar sahiplerince nazara alınmaması, önerdikleri çözümlerin uygulanmaması durumunda kendini gösterecektir.

Son olarak önemle belirtmeliyim ki, demokrasi rejiminin, bilgisiz ve kültürsüz kişilerin devletin yönetim makamlarına gelmesine yol açacak şekilde uygulanmasına, alınacak önlemlerle mutlaka son verilmelidir.

1Bu ilke için bakınız: Cihan Dura, Ataname, Hayat Yayınları, Ank., 2023.

Azim ve Karar, 30.10.2023