Andımız ve Reşit Galip (*)

Önce Türk Kamuoyu’nda yeterince bilinmeyen Dr. Reşit Galip’in yaşam öyküsünde neler var; özetleyelim:

Reşit Galip ya da Mustafa Reşit Baydur, 1893’te Rodos’ta doğmuş. İlk ve ortaöğrenimini Rodos’ta tamamladıktan sonra liseyi İzmir’de okudu. 1911’de İstanbul Tıbbîye Mektebi’ne girdi. Tıbbiye öğrencisi iken arkadaşları  ile«Hakikat” gazetesi adlı bir gazete ve «Sivrisinek” adlı karikatür dergisi çıkardı, İstanbul’da çıkan çeşitli gazetelerde yazıları yayınlandı. Öğrenciliği devam ederken gönüllü olarak gittiği Balkan Savaşı’nda yaralandı. Ardından Birinci Paylaşım Savaşı’nda Çatalca ve Kafkasya Cephelerinde savaştı. Birinci Paylaşım Savaşı sonunda İstanbul’da kurulan Köycüler adlı cemiyetin kurucularından biri oldu. Cemiyet, köylere yerleşip çalışan on beş gençten oluşmuştu.

Kurtuluş Savaşında köylerde milli mücadelenin propagandasını yapmak için bir örgüt kurdu

1923 yılının Mart ayında hekimlik yaptığı Mersin’e gelen Atatürk’e yaptığı konuşma ile önderi etkilemiş ve iki yıl sonra O’nun önerisiyle milletvekilliğine aday gösterilmişti. 1925 ara seçimlerinde Aydın milletvekilliğine seçilerek meclise girdi.

Atatürk’ün Fikir Fedaisi

Dr. Reşit Galip’in fikir dünyamızda en çok iz bırakan hizmeti, Bakanlığı döneminde 1933 yılında gerçekleştirdiği Üniversite Reformu’dur.

Atatürk, İstanbul Darülfünun’un çağdaş bir üniversiteye dönüştürülmesi kararını 1931’de vermişti. Çünkü Darülfünun üniversite olmaktan çıkmış, üstelik Kurtuluş Savaşı’na da uzak durmuştu. Kararın uygulanması Reşit Galip’in bakanlığı sırasında gerçekleştirildi. Darülfünun yerine İstanbul Üniversitesi’nin kurulmasına dair kanun 31 Mayıs 1933’te TBMM’de kabul edildi. Yeni öğretim kadrosunun saptanması için öncelikle 150’ye yakın müderris ve müderris yardımcısının görevlerine son verildi. Yerlerine, Nazi Rejimi’nden kaçan Alman bilim adamları atandı. Ancak yasanın yürürlüğe girmesinden önce kadronun saptanmasına ilişkin yoğunlaşan eleştiriler yüzünden Reşit Galip 13 Temmuz 1933’te bakanlıktan ayrılmak zorunda kaldı.

……………

Andımız’ın işlevi neydi?

Bakanlığı sırasında ilkokuldan başlayarak öğrencilere Atatürk ilkelerine bağlılık ruhu aşılamaya yönelen Reşit Galip Cumhuriyet 10. yılını doldururken 23 Nisan 1933 sabahı çocuklarına kendi yazdığı bir andı okutmuş ve o gün Çocuk Haftası’nı açış konuşmasında da bu metni tekrar etmişti. Bu konuşmanın ardından Bakanlıkça yayımlanan bir genelge ile Cumhuriyet’in 10. yılından başlayarak okullarda bu ant sürekli hep bir ağızdan okutulmuştur.

Andımız’ın işlevi neydi? Etnisitesi ne olursa olsun Türkiye sınırları içinde yaşamakta olan insanlara Millet bütünlüğü içinde bir ideale yönlendirmesiydi. Bu bağlamda ant, ilkokul öğrencilerinin vatan, Cumhuriyet, Atatürk, Türk Milleti, Saygı ve Sevgi Kavramlarını içselleştirebilmelerinin simgesiydi.

Acaba neden kaldırılmak istendi? «Yoksa Türklük kavramının kaldırılmasıyla altından Ümmetçilik mi çıkarılmak isteniyor?” diye insanın sorası gelmiyor mu?

Bilenleriz vardır. Her devletin «Andımız” e benzer metinleri söz konusudur. Örneğin günümüzde Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde okullara giderseniz sabahları çocukların “ABD’nin bayrağına ve o bayrağın simgelediği cumhuriyete bağlı kalacağıma, herkese özgürlük ve adaletle; tanrının gözetiminde, bölünmez, tek ulus için ant içerim…” sözlerini duyarsınız. (**)

“Andımız” yazarı Dr. Reşit Galip’i saygı ile anıyorum.

(*)”Andımızve Reşit Galip”adlı yazımı  18 Ekim 2013 tarihinde kaleme almıştım.Egedesonsöz ve  Dağarcık Türkiye’de yayınlanmıştı.

Azim ve Karar, 16.03.2021.

(**)Meraklısı için iki kaynak

1-https://uludagsözluk.com

2-Uras,Güngör, 2013. “ABD’de okulda 1892’den beri “And” okutuluyor.” milliyet.com.tr/yazarlar/gungor-arasUras, yazısında ABD’de 4 eyalet dışında,46 eyalette “And”ın okutulduğunu bildiriyor. Sonsuzluğa uğurladığımız Uras, ABD’de bir DPT Uzmanı olarak uzun süre kalmıştı.Kendisini saygıyla anıyorum