PATATES ÜRETİCİSİ NASIL PARA KAZANABİLİR?

İnsan için sağlık kadar öne çıkan  konulardan birisi gıda.Bu bağlamda güncel konulardan birisi,patates.

TÜİK’in 2020 rakamlarına göre,patates üretimi 71 ilimizde yaklaşık 141 bin ha alanda 5 milyon ton olarak gerçekleşmiş. Yeterlilik derecesi %103 ‘ün üstünde.Ancak diğer tarım ürünlerinde olduğu üzere çiftçi eline geçen para çok düşük, pazarda ise pahalı.Çiftçi,bu ürünün pazarlamasında da zor durumda.

Çözüm  konusunda önermeye geçmeden  önce patatesin insan yiyeceği ve besin değeri hakkında  biraz  açıklama yapmakta yarar var.

İnsan yiyeceği ve besin değeri olarak Patates

 Patates en önemli karbonhidrat kaynaklarının başında gelmekte. Patates yumrusundaki nişasta oranı %11 ile %24 arasında değişmekte.  Patates birinci derecede nişasta kaynağı olmakla birlikte ihmal edilemeyecek kadar protein de bulundurmakta. Patates proteininin içerdiği amino asitler, beslenme açısından son derece önemli.

Patates yumrusunda, ortalama %2 gibi düşük oranda protein olmasına karşın, içerdiği proteinin net kullanma değeri oldukça yüksek. Yumurtadaki proteinin net kullanma değerini 100 kabul edersek bu değer patateste 71, soyada 56 ve buğday ununda 52 olarak bulunmuş.

Patates yumrusu, buğday, çeltik, mısır, soya, kuru fasulye gibi önemli besin maddeleri arasında enerji kaynağı olarak çeltikten sonra ikinci, protein kaynağı olarak da soyadan sonra ikinci sırada yer alıyor.

Patatesin katma değerini artırmalıyız

Patatesin katma değerini artırmak  iki açıdan önem kazanıyor.Birincisi patates üreticisi açısından önemli.İkincisi ise yüksek beslenme değerinden daha fazla  yararlanmak .

Patatesin katma değerinipatates unu,cips  ve patates nişastası üretimi ile artırmak olası.

Patates unu karıştırılan ekmeklerin renkleri değişmekte ve bayatlama süresi  biraz uzamakta.

Araştırmalar 5 kg patatesten 1 kg patates ununun  elde edilebildiğini gösteriyor.Eğer ekmeklik buğday unlarına %3-4 oranında patates unu katılırsa patates tüketiminde bir kalemde 200-250 bin ton artış sağlanabilir.Patates ununun sadece ekmeklik una değil, pasta, kek, kuru çorba, çocuk gıdalarına  ve soslara da katılması uygun olabilir.

Diğer seçenekler cips  ve patates nişastası üretimi.

Gelin patates unu ve cips üzerinden bir hesap yapalım

1kilo patateste  çiftçi eline geçen fiyat 20-40 kuruş/ 5 kilo patates  fiyatı 2 TL

5 kilodan 1 kg patates unu elde edilir.1kilo patates unu fiyatı ortalama 40-50 TL

Aradaki fark :20-25  Kat

4 kilodan  1 kilo patates cipsi elde ediliyor/4 kilo patates fiyatı 1.6 TL

Cips fiyatları 50 gr/ 1-2 TL arasında değişiyor. I kilo ortalama cips fiyatı 20TL ile 40 TL.arası

Aradaki fark: 25-50 Kat

Türkiye patates cipsi pazarı 1 milyar dolar civarında.

Patates nişastasını da ekleyelim.Türkiye her yıl 30.000 ton civarında patates nişastasını ithal ediyor.Bunun bedeli de 50 milyon dolar civarında.

Patatesin katma değerine kim sahip olmalı?(*)

Ancak patatesin katma değerini artırmak yetmez. Patatesin katma değerine kim sahip olmalı?Asıl cevap verilmesi gereken konu budur.

Bunun açık cevabı  kooperatif örgütlenme ile çiftçilerin sanayiciolmaları.Gerisi hoş sözler. Belediyelerin ya da  Toprak Mahsulleri Ofisi’nin  alım yaparak patatesi değerlendirmeleri  geçici olmaktan öte bir anlam ifade etmiyor.

Türkiye’de tarımsal kooperatifleşmenin etkin bir duruma getirilmesi için şunlar önerilebilir :

•             Tarımsal Kooperatiflerin, üretim için girdi ve ara malları sağlama ile ürünlerin işlenmesive pazarlamasına olanak sağlamak  için kooperatiflere verilen kredilerin faizleri düşürülmeli ve geri ödeme süresi uzatılmalı.

•             Koop’ların   girdileri ve işledikleri malların Katma Değer Vergisi(KDV)’leri de düşürülmeli.

•             Tarımsal kooperatifler aracılığıyla çiftçilerin sanayici olmaları sağlanmalıdır. Katma değer bu şekilde çiftçi eline geçebilir.  Çiftçilerin tarımsal amaçlı koop’lar altında örgütlenmeleri durumunda, pazara çıktıklarında örgütlenmiş aracı ve sanayici karşısında pazarlık ve rekabet güçleri şansları var.

Çiftçilerin,aracılar,tekelleşmiş yerli ve yabancı gıda sanayicileri  ile  Fransa,Almanya,Birleşik Krallık(İngiliz) kökenli dev AVM’lerin denetiminden bu şekilde kurtulmaları olası.

(*)Yedi yılı önce 3 Ocak 2014 günü Ödemiş Nikah Dairesi’nde Ödemiş Belediyesi’nin öncülüğünde patates üreticileri ve İzmir Köy-Koop İl Birliği’nin katıldığı bir toplantıda İzmir Çiftçi Örgütleri Güçbirliği Platformu Dönem Sözcüsü olarak , asıl çözümün   patates sanayisinin kurulmasından geçtiğinisöylemiştim.Ancak değişen bir şey yok.Çiftçiler kooperatif örgütlenmeyle henüz sanayici olamadılar.Yakınma para etmiyor.

Azim ve Karar, 22 Mart 2021