ZEYTİN AĞACI

Ceyhun Balcı

Yüzüncü yılda Cumhuriyet üzerine düşünmeyi, onun verdiklerini saygıyla anmayı sürdürüyoruz. 

Yüzüncü yılda biz Cumhuriyetçiler elbette coşkuluyuz ve gururluyuz.

Diğer yandan ise, 100. Yaşı kutlamayı değil “kutlamamayı” yeğleyen bir devlet yönetimi gördük.

Nasıl kutlasınlar ya da hangi yüzle kutlayabilirlerdi diyeceklere de hak vermemiz gerekir.

Cumhuriyet, toplumsal, siyasi, ekonomik ve kültürel alanlarda sağladığı sıçramayla Türkiye’yi çağdaş ülkeler topluluğuna eklemeyi amaçlamıştı. Bu amaca çok kısa sürede ulaşılmasına karşılık yakalanan üst düzey kazanımın sürdürülemediği kuşkusuzdur.

Cumhuriyet diğer alanlardaki başarısına çevreciliği ve canlı(lık) dostluğunu eklemiştir. Cumhuriyetin bu önemli yanına değinilerin eksik olduğunu görüyoruz.

Çınar ağacının bir dalı için köşk yürütmek başka nasıl açıklanabilir?

Ya da her gün önünden geçtiği iğde ağacının kesildiğini öğrenen Atatürk’ün gözyaşı dökmesi sıradan bir durum sayılabilir mi?

Hastalığı sırasında kendisine sunulan bir demet çiçek için bir anlık zevkimiz için bu güzel çiçeklerin canlılığına son vermek doğru oldu mu sorusunu sorabilen Gazi’ye ne demeli?.

İzmir’de yapılan Türkiye İktisat Kongresi yalnızca bir iktisat kongresi miydi diye sorarak başlayalım.

17 Şubat 1923’te yayımlanan Misakı İktisadi bildirgesine göz atalım.

Madde 5 : “… Ormanlarını çocukları gibi sever, bunun için ağaç bayramları yapar; yeniden orman yetiştirir….”

Misakı İktisadi ekonomiye değinen bir bildirge olduğu kadar ağaca, ormana ve canlıya vurgu yapmayı unutmayan bir tarihsel belgedir.

1925 yılında çıkartılan bir yasa ile gerekçesiz ağaç kesmenin yaptırıma bağlanması Misakı İktisadi bildirgesindeki ağaç ve orman değinisinin rastlantısal olmadığının göstergesi sayılmalıdır.

Kalkınmayı ana hedef olarak belirleyen Cumhuriyetin bunu yaparken canlıya ve canlılığa saygıyı, sevgiyi eksik etmeyeceğinin de belgesidir ağaç yasası.

Zeytin ağacının başına gelenlere ayrıca değinmekte yarar var.

Basına yansıyanlara bakılırsa Edremit’te vakıflara ait bir zeytin işletmesinin etkinliğine son verilmiş. 

Edremit’te zeytincilikten vazgeçmek?

Bu kararın gerekçesini bilemesek de akla zarar olduğundan kuşku duyamayız. Bu kararı uygulamaya koyanları ruh sağlığı denetiminden geçirmek gerektiği kesindir.

Dünya Zeytin üreticileri

Zeytin üretiminde Fas’ın Türkiye’nin üzerinde yer alıyor oluşu ilginçtir. Altımızda yer alan Suriye, Tunus, Yunanistan ve Portekiz gibi ülkelerin yüzölçümlerine oranla yakaladıkları üretim düzeyleri de bir o kadar dikkat çekicidir. 

Tarım ve hayvancılık ürünleri ederlerinin dörtnala gittiği içinde bulunduğumuz dönemde zeytin ve zeytinyağının da bu eğilimi izleyeceği açıktır. 

Giderek azmanlaşan ve önce betonlaştırılıp ardından yeşillendirilmeye çalışılan kentlerde yeşil alan yaratmanın çokça su tüketimiyle olanaklı olduğu artık anlaşıldı. Şimdilik gündemde kendisine çok yer bulamasa da, su tüketiminin sonsuza dek bu şekilde sürdürülemeyeceği göz önüne alındığında bu bağlamda da bedel ödeneceği kesindir. Bu arada, kentlerdeki sağlıksız yaşam koşullarının tıpkı insanlar ve hayvanlar gibi bitkileri ve özellikle ağaçları da olumsuz etkilediği bilgileri yansıyor ortama. 

Kentlere dikilen ağaçların çok zaman geçmeden yaşamını yitirdiği gözleminden yola çıkan bilim insanları bu konuyu derinlikli araştırma konusu yapmaya değer bulmuşlar.

Durum böyleyken, kırsaldaki ağaçlara ve özellikle de onların içinde zeytin ağaçlarına yönelen hoyratlık aklın alacağı bir olgu olmaktan uzaktır.

Cumhuriyet ilkelerinden kopuşun, bu ilkelerin her geçen gün silikleştirilmesinin doğal yaşama ve canlılığa ilişkin olumsuzlukları da belirginleştirdiğini söyleyebiliriz ağaçların başına gelenlere bakarak.

İçinde bulunduğumuz derin ekonomik krizde vatanın dağının, taşının satılabilir değer olarak görüldüğü göz önüne alındığında ülkenin ağacına, toprağına, çiçeğine, böceğine sahip çıkmanın Cumhuriyete sahip çıkmaya eşdeğer bir eylem olduğu kuşkusuzdur.

Azim ve Karar, 30.11.2023