YURTTAŞ GAZETECİLİĞİ

Ceyhun Balcı

Yazıya başlık olan kavram doksanlı yıllarda ortaya çıktı. Medyada kendisini gösteren çarpık sermaye yapılanmasının doğurduğu yozlaşma ortamında teknolojinin gelişmesiyle yaşamımıza giren olanaklar yurttaş gazeteciliğini olası kıldı.

Geçmişte bir kişinin zorlukla taşıyabileceği donanım artık cebimize girmişti.

Cep telefonu olarak nitelediğimiz küçük bilgisayar hem görüntü hem ses kaydını kolaylaştırmıştı.

Zamandan ve mekândan bağımsız ağ iletişimi bu yolla canlı yayını bile olası kıldı.

Anadolu gazeteciler birliğinin ödülleri Cumhurbaşkanı’nın da katıldığı törenle dağıtıldı. Kestirilebileceği gibi iktidara yakın kişi ve kurumlar arasında paylaştırıldı bu ödüller.

Törende konuşan Cumhurbaşkanı sözü sokak röportajlarına getirdi. Söz konusu gazetecilik eylemlerini terörle bir tuttu.

Leb demeden leblebiyi anlayanlar ertesi günü sokak röportajlarıyla tanınan bir kişiyi gözaltına aldılar.

Sokak röportajları, yurttaş gazeteciliğini zorunlu kılan koşullarda kamunun sesi oldu.

Yurttaş gazeteciliği kavramını 1999’da yazdığı “Gazeteciler Ne İçindir?” (What are Journalists For?) kitabında tanımlayan Jay Rosen’ın yurttaş gazetecileri için şu sözleri paylaşılasıdır.

“Özel teknik bir donanım edinmeden, internet üzerinden kendi kişisel medyalarını kuran bireyler aracısız olarak düşüncelerini, fikir ve projelerini geniş kitlelere duyurma ve etkilerini arttırma şansı elde ederler.”

Yurttaş gazeteciliğini, yurttaş gazetecilerin yaptığını da söylemek olasıdır.

Kişisel bloglar, giderek çeşitlenen ve çoğalan sosyal medya hesapları ve benzeri ortamlar yurttaş gazetecilerin ürünlerini paylaşma alanları olarak öne çıkmaktadır.

Sokakta yürürken belirlediğiniz ve haber değeri taşıdığını düşündüğünüz sayısız aksaklık, eksiklik, olay, güzellik vb görüntülenebilir ve anılan ortamlarda kendisine yayım fırsatı bulabilir.

Bu yolla kitleselleşen yayıncılık “katılımcı gazetecilik” olarak da adlandırılmaktadır.

Böylesine yaygınlaşan ve bir bakıma iletişimi yoz tekellerden kurtaran ve demokratikleştiren gazetecilik türünün nasıl önlenebileceği soru işaretidir.

Elbette, göz korkutma, yıldırma ve sindirme gibi güncel aygıtlar olanca ağırlığıyla devinime geçirilecektir.

Yurttaş gazeteciliğini denetim altına almak geleneksel medyayı denetlemeye benzemeyecektir.

Üstesinden gelinemeyecek bir aygıt olarak her geçen gün güçleneceğini öngörmek hiç de güç değildir bu yeni gazetecilik kolunun.

Not : Gazeteci dostların incinme olasılığını göz önüne alarak ekliyorum bu notu. Yazının amacı onların yaptığı işi küçümsemek ya da hiçe saymak değildir. Teknolojinin bizleri taşıdığı yeni konumlardan birisi olarak görülmelidir yazıya konu olan yeni medya etkinliği. Benzer durumları bir hekim olarak kendi uğraş alanımda ben de yaşıyorum. Kimi zaman canım sıkılsa da zamanın ruhunu anımsayarak bununla birlikte yaşayacağız demeyi yeğliyorum.

Görsel ChatGPT tarafından üretildi.

Azim ve Karar, 07.05.2025